Solarium na cenzurowanym. Artykuł opublikowany: 2015-11-26 00:00:00. Korzystanie popularnego w Polsce solarium zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka i inne nowotwory skóry. Ze względu na karnację, około 70% Polaków jest w grupie ryzyka zachorowania na ten nowotwór. U osób korzystających z solarium ryzyko rozwoju czerniaka wzrasta Przewodniczącym Komitetu Naukowego jest prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski. Serdecznie zapraszamy! Rejestracje na poszczególne spotkania są dostępne na stronie internetowej: https://akademiaczerniaka.viamedica.pl. Zobacz więcej. Nie lekceważ znamion. Poradnik dla pacjentów - 30 maja 2022. Czerniak jest jednym z najłatwiejszych do Zarówno przebieg, jak i epidemiologia czerniaka u dzieci istotnie różni się od jego charakterystyki w populacji dorosłych. W artykule wymieniono i w skrócie omówiono te różnice. Czerniak u dzieci - strona 2 - Czerniak - Nowotwory - Onkologia - Medycyna Praktyczna dla lekarzy Stopień 1 to stadium czerniaka bez zajęcia węzłów chłonnych, bez przerzutów, guz nie przekracza 1 mm grubości, jeśli jest owrzodzony. Bez owrzodzenia nie przekracza 2 mm. Stopień 2 to czerniak występujący tylko miejscowo lecz zmiany na skórze przekraczają 2 mm do 4 mm z owrzodzeniem. Stopień 3 to czerniak z przerzutami do Zaawansowany czerniak. Każdy nowotwór zaawansowany powoduje, że chory jest w nieco gorszej formie niż osoba z chorobą w mniej zaawansowanym stadium. Dotyczy to także czerniaka. Jednak duża część naszych pacjentów – chorych nawet z przerzutami – obecnie jest w dobrej kondycji, dzięki temu, że przerzuty są wykrywane dość Podczas wizyty warto zapytać lekarza jak będzie przebiegał zabieg. Pamiętaj też by dowiedzieć się jakie są dalsze zalecenia, jeśli cokolwiek jest dla Ciebie niezrozumiałe nie bój się dopytać o wyjaśnienie. Dodatkowo możesz też poradzić się specjalisty w zakresie profilaktyki, a także poprosić by pokazał Ci jak prawidłowo Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry o bardzo zróżnicowanej morfologii. Do czynników jego rozwoju zalicza się m.in oparzenia słoneczne w dzieciństwie oraz dużą liczbę znamion barwnikowych. Jak wygląda diagnostyka i leczenie czerniaka? Czym jest czerniak? Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry wywodzącym się z melanocytów. Rocznie, w Polsce diagnozuje się około 2400 Niestety u niektórych osób z pozoru błahe dolegliwości są jedynymi objawami chorób, takich jak rak podniebienia, czerniak w jamie ustnej, nowotwory dziąseł, nowotwór szczęki, rak dna jamy ustnej czy nowotwór podniebienia. Warto pamiętać, że bardzo często rak jamy ustnej powoduje przerzuty do węzłów chłonnych. Nie opalajmy się w godzinach największej intensywności promieniowania słonecznego, tj. od godziny 11 do 15. Nie wystarczą wtedy kremy z filtrem, ryzyko oparzenia jest o tej porze najwyższe. Unikajmy słońca w tych godzinach, pomimo stosowania filtrów UV! Koniecznie należy chronić skórę głowy, uszy oraz oczy kapelusz z rondem i Leczenie czerniaków u dzieci. Podstawowym elementem leczenia jest usunięcie zmiany z mikroprzerzutami w jej otoczeniu. Następnie wykonuje się biopsję węzła chłonnego wartowniczego, na podstawie której podejmuje się decyzję o ewentualnym wycięciu węzłów chłonnych i leczeniu adiuwantowym z wykorzystaniem interferonu alfa-2b oDTk. Zbliżający się okres wiosenny i letni wiążę się z tak wyczekiwaną przez wielu poprawą pogody i coraz większym nasłonecznieniem. Emitowane przez Słońce promieniowanie ultrafioletowe wywołuje szereg pozytywnych skutków dla organizmu człowieka. W skórze wzmaga się wytwarzanie produktów pośrednich witaminy D. Poprawia się nasze samopoczucie, w związku z wzmożoną syntezą serotoniny. Trzeba jednak również pamiętać o negatywnych skutkach oddziaływania promieniowania słonecznego na nasze ciało. Jednym z najpoważniejszych jest rozwój nowotworów skóry, w tym najgroźniejszego z nich – treści:Fizjologia skóry oraz wpływ promieniowania słonecznegoCzerniak złośliwy – epidemiologiaCzynniki ryzyka rozwoju czerniakaRodzaje czerniakówObjawy czerniaka złośliwegoLeczenie czerniaka złośliwegoFizjologia skóry oraz wpływ promieniowania słonecznegoSkóra jest największym narządem naszego ciała. Jej powierzchnia liczy około 1,73 metra kwadratowego, a grubość waha się w zależności od miejsca od jednego do kilku milimetrów. Spełnia ona szereg bardzo ważnych funkcji, do których należą:funkcja ochronna – skóra zapewnia izolację narządów człowieka od świata zewnętrznego, jest barierą dla wielu drobnoustrojów oraz szkodliwych czynników zewnętrznych (w tym promieniowania słonecznego!)funkcja hormonalna – odpowiada za produkcję witaminy D (która pełni w naszym ciele rolę hormonu)funkcja termoregulacyjna i udział w gospodarce mineralnej – obecność gruczołów potowych pozwala na regulację temperatury ciała. Razem z potem wydzielane są także duże ilość jonów sodu czy okresie letnim skóra narażona jest niemal cały czas na oddziaływania promieniowania słonecznego. Sytuacja pogarsza się na przykład podczas opalania, gdy leżąc w bezruchu sami eksponujemy ją na niszczące działanie promieni trzy główne rodzaje promieniowania UV:promieniowanie UV-A - jest to rodzaj promieniowania o najkrótszej fali. Docierając do skóry wyrządza najmniej szkód ponieważ nie przenika do jej głębszych warstw. Jednak niestety uszkadza strukturę kolagenu powodując jego rozpad. W efekcie prowadzi to do utraty elastyczności skóry, osłabienia jej struktury oraz szybszego powstawania UV-B – promieniowanie tego typu w większości zatrzymywane jest w atmosferze przez warstwę ozonową. Reszta dociera do ludzkiej skóry, gdzie stymuluje syntezę witaminy D. Z drugiej strony posiada większą zdolność penetracji do głębszych warstw skóry właściwej. Jest odpowiedzialne za powstawanie zmian nowotworowych UV-C – najgroźniejszy rodzaj promieniowania. Przenika do jąder komórkowych, powodując uszkadzanie łańcuchów DNA, co doprowadza do mutacji oraz powstawania złośliwych chorób złośliwy – epidemiologiaCzerniak jest złośliwym nowotworem skóry wywodzącym się z melanocytów. Są to komórki odpowiedzialne za syntezę melaniny, która nadaje naszej skórze kolor. Im więcej melaniny, tym ciemniejsza karnacja skóry. Sam czerniak najczęściej rozwija się u osób z jasną karnacją. Wyjątkowo rzadko można spotkać go u osób czarnoskórych, ale czasami może występować u nich w obrębie obszarów pozbawionych melaniny – dłoni, podeszw stóp czy błon śluzowych. Czerniak stanowi 1% nowotworów złośliwych u człowieka. Jest częstszy u kobiet, u których występuje głównie na kończynach dolnych. Zachorowalność na czerniaka charakteryzuje się dużą zmiennością geograficzną. Dla przykładu w północnej Szkocji choruje około 8 osób na 100 000. Dla porównania w słonecznym Los Angeles notuje się około 29 przypadków na 100 000 mieszkańców. W Queensland w Australii rocznie zachoruje 40 osób na 100 000 mieszkańców! W Polsce zachorowalność jest stosunkowo niska i oscyluje w granicach 4-5 pacjentów/100 ryzyka rozwoju czerniakaTak jak wspomniano wcześniej najważniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka złośliwego jest ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Udowodniono, że najbardziej szkodliwe są krótkie, przerywane epizody narażenia na źródła promieniowania UV (głównie UVB). Do innych istotnych czynników ryzyka należą:istniejące wcześniej znamiona barwnikowe – większość przypadków czerniaka złośliwego to tak zwane postaci de novo (czyli rozwijające się na niezmienionej wcześniej skórze). Zezłośliwienie zmian barwnikowych występujących na naszym ciele od dłuższego czasu jest stosunkowo rzadkie. Zauważono jednak korelację pomiędzy ryzykiem zezłośliwienia znamion, a ich ilością. Zależność ta jest szczególnie wyraźna u osób z czerniakiem występującym w genetyczne – czerniak złośliwy występuje zdecydowanie częściej w rodzinach z wywiadem obciążonym złośliwymi nowotworami skóry. Promieniowanie ultrafioletowe powoduje rozwój czerniaka poprzez zniszczenie struktury DNA melanocytów. Mechanizmy obronne organizmu wyłapują jednak uszkodzone fragmenty łańcucha i naprawiają je. Uważa się, że w przypadku rodzinnego występowania czerniaka mechanizmy te są osłabione, co zwalnia proces naprawy DNA i zwiększa częstotliwość występowania skóry - zdecydowanie większe ryzyko rozwoju czerniaka występuje u osób z jasną karnacją skóry, jasnym włosami, jasnymi tęczówkami. Niezależnym czynnikiem ryzyka jest również występowanie złośliwy fot. panthermediaRodzaje czerniakówWyróżnia się kilka rodzajów czerniaka złośliwego jednak największe znaczenie kliniczne mają dwie z nich:Czerniak szerzący się powierzchniowo – najczęstszy typ czerniaka. Występuje zwykle na tułowiu i odsłoniętych częściach ciała, zwykle u osób między 20. a 50. rokiem życia. Choroba rozwija się stosunkowo dłużej niż reszta typów czerniaka. Przez kilka pierwszych miesięcy zmiana rozwija się horyzontalnie. Komórki nowotworu nie penetrują w głąb ciała, a jedynie zajmują coraz większą powierzchnię skóry. Jest to najlepszy okres na interwencję lekarską. Po upływie około roku rak zaczyna rozwój we wszystkich kierunkach, co wiąże się z drastycznym pogorszeniem guzkowy – ta postać czerniaka występuje w każdym miejscu i w każdym wieku. Częściej dotyczy kobiet i zwykle pojawia się w przeciągu kilku tygodni od epizodu znacznej ekspozycji na promieniowanie UV (na przykład po opalaniu się). Może rozwinąć się na podłożu istniejącej wcześniej zmiany barwnikowej. Od początku wzrasta w głąb skóry, dlatego uważany jest za postać wyjątkowo czerniaka złośliwegoObjawy czerniaka złośliwego, przynajmniej na początku choroby, ograniczają się do powstania nowej zmiany skórnej lub nagłej zmiany kształtu znamion, które posiadamy od dłuższego czasu. Najczęściej pierwsze objawy zaobserwować można w okresie późnoletnim, wczesnojesiennym. W przypadku zauważenia jakiegokolwiek nowego znamiona należy obserwować je samemu przez okres kilku tygodni i poddawać je samodzielnej ocenie według skali (z ang. asymmetry) – czerniak złośliwy z reguły jest zmianą asymetryczną. Rozwija się nieregularnie we wszystkie (z ang. boderes) – charakterystyczne jest występowanie poszarpanej granicy (z ang. color) – kolor jest nieregularny, w obrębie czerniaka występują jednocześnie różne odcienie czerni, brązu czy barwy (z ang. diameter) – czerniak jest zmiana szybkorosnącą. W krótkim czasie osiąga średnicę większą niż 5 (z ang. elevate) – charakterystyczne jest uwypuklenie czerniaka. Zmiana wyczuwalna jest pod palcem jako uniesienie ponad otaczającą do szybkiej wizyty u specjalisty powinny nas skłonić jakiekolwiek krwawienie ze znamienia albo występujący nagle stan zapalny, objawiający się zaczerwienieniem albo swędzeniem. Leczenie czerniaka złośliwegoW celu potwierdzenia rozpoznania czerniaka wykonuje się biopsję zmiany albo ocenę histopatologiczną całego wyciętego znamienia. Określa się głębokość nacieku w głąb warstw skóry i stopień zaawansowania choroby w celu wyboru najlepszej metody leczenia. Zmiany barwnikowe wycina się z marginesem 3-5 mm zdrowej skóry. W przypadku, gdy biopsja potwierdzi rozpoznanie czerniaka zmianę usuwa się z marginesem jednego centymetra na każdy milimetr grubości guza. Należy pamiętać, że o skuteczności leczenia decyduje wczesne rozpoznanie choroby. Głębokość nacieku nieprzekraczająca 1,5 mm wiąże się z niemal 95% przeżywalnością 5-letnią leczonych pacjentów. Odsetek ten spada do 45% w przypadku nacieku przekraczającego 3,5 mm. Najgorsze statystyki wiążą się z występowaniem przerzutów czerniaka – niemal wszyscy chorzy nie przeżywają 5 lat od daty rozpoznania choroby. Rozpoznawanie zmian podpaznokciowych jest zawsze Bez zbadania dermatoskopem - nie jestem w stanie nic powiedzieć! zż Specjalista chirurgii onkologicznej i chirurgii ogólnej. Posiada doświadczenie w diagnozowaniu i wycinaniu zmian skórnych oraz leczeniu czerniaka. Doświadczenie zawodowe zdobywał w Klinice Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaka Skóry w Centrum Onkologii w Warszawie Czerniak występuję u noworodków i niemowląt. I choć dane epidemiologiczne na ten temat są ubogie, to w dostępnych opracowaniach opisuje się transformację czerniaka ze znamion barwnikowych wrodzonych. Wśród noworodków i niemowląt śmiertelność w okresie do 18 miesięcy od postawienia diagnozy osiągnęła 40 proc. przypadków! Czerniaki były zlokalizowane w obrębie szyi i głowy. Nie wykazano przewagi którejkolwiek z dwóch lokalizacji czy płci. Z wiekiem ryzyko wystąpienia czerniaka rośnie i stanowi 8 proc. nowotworów u nastolatków do 18 Częstość występowania czerniaka z wiekiem rośnie na niekorzyść dziewcząt, które częściej opalają się na słońcu i w solarium. Dokładna przyczyna występowania czerniaka u dzieci nie jest znana, jednak dotychczasowe badania ujawniły predyspozycję do wystąpienia tego nowotworu u dzieci: 1. Przyjmujących immunosupresję. 2. Z zaobserwowanymi zaburzeniami odporności. 3. Ze stwierdzonym siatkówczakiem. 4. Z zaburzeniami typu skóra pergaminowa oraz zespołem Wernera. 5. Z obecnymi ogromnymi znamionami melanocytowymi. 6. Narażonymi na długotrwałe działanie promieniowania UV, choć korelacja tego czynnika z częstością występowania czerniaka jest mniejsza niż u dorosłych. 7. Z jasną karnacją, tj. 1–3 według Fitzpatricka, rudymi lub blond włosami, niebieskimi oczami oraz piegami. 8. Ze skłonnością do oparzeń słonecznych. 9. Z dużą ilością znamion barwnikowych. 10. Z historią czerniaka w rodzinie. UWAGA: Badania wykazały, że jeśli doszło do wyleczenia czerniaka w dzieciństwie, to ryzyko nawrotu w późniejszym wieku jest wysokie. Objawy czerniaka bardzo różnią się u dzieci, co wymaga szczególnie wnikliwej diagnostyki każdego znamienia barwnikowego. Najczęstsze objawy czerniaka wieku dziecięcego to: A. Swędzący guzek okresowo podkrwawiający. B. Zmiana o charakterze brodawki bezbarwnej lub w różowym kolorze. C. Brodawka o niecharakterystycznym dla zmiany wirusowej lub alergicznej wyglądzie, szczególnie jeśli jest dużych rozmiarów przekraczających 5 mm. D. Znamię o wyglądzie różniącym się od pozostałych zmian. Pomimo różnic morfologicznych czerniaków wieku dziecięcego i dorosłych w ocenie klinicznej stosowana jest reguła ABCDEF: A (asymetry) – asymetria w obrębie zmiany B (border) – nieregularne, poszarpane granice zmiany C (color) – zmiana o nieregularnym kolorze, zmiana koloru na ciemniejszy w krótkim czasie D (diameter) – średnica zmiany większa niż 7 mm E (evolution) – rozrost zmiany powierzchniowo lub powyżej poziomu skóry F (feeling) – uczucie dyskomfortu w obrębie zmiany lub wokół niej W ocenie czerniaka dziecięcego stosowana jest również mniej powszechnie znana skala Glasgow: 1 – powiększanie 2 – zmiana kształtu 3 – zmiana koloru 4 – obecność stanu zapalnego 5 – obecność sączenia, krwawienia ze zmiany lub widoczny strup 6 – zaburzenie czucia (np. świąd i przeczulica) 7 – średnica > 7 mm Wczesne wykrycie czerniaka przyczynia się do sukcesu terapeutycznego. Niestety, ze względu na różną niż u dorosłych morfologię i objawy kliniczne, poprawna diagnoza jest niezmiernie trudna. W celu potwierdzenia lub wykluczenia nowotworu stosowane są odpowiednie metody diagnostyczne. W przypadku podejrzenia czerniaka ważnym elementem jest poprawnie przeprowadzony wnikliwy wywiad rodzinny w kierunku nowotworów. Bardzo ważnym badaniem wciąż pozostaje dermatoskopia udoskonalona w ostatnich latach o systemy optyczne wysokiej rozdzielczości. Wideodermatoskopia pozwala na dokładne zobrazowanie znamienia barwnikowego i określenie jego morfologii z uwzględnieniem wszystkich cech decydujących o rozpoznaniu czerniaka lub jego wykluczeniu. Oprócz tego obraz jest zapisywany w formacie pozwalającym na wydruk oraz stanowi elektroniczną dokumentację pacjenta. Pozwala to na wykonanie kolejnych zdjęć w odpowiednim odstępie czasu i porównanie obrazu obecnego z obrazem z poprzedniej konsultacji. Wideodermatoskopia pozwoliła zwiększyć czułość diagnostyczną o 30 proc. W badaniu stosuje się w najprostszym ujęciu trzypunktową skalę dermatoskopową: 1 – asymetryczny rozkład struktur w obrębie zmiany (globule barwnikowe, naczynia krwionośne), 2 – atypowa siatka barwnikowa (rozkład barwnika o charakterze nieregularnej siatki barwnikowej przypominającej sieć), 3 – niebiesko-biały welon lub objaw kropli mleka (zmiana w powiększeniu jest przymglona). Czułość tej metody diagnostycznej określa się na około 96,3 proc., a jej swoistość na 94,2 proc. W badaniu dermoskopowym wykorzystywane mogą być również inne mniej powszechne skale: metoda ABCD, analiza wzoru, skala siedmiopunktowa, metoda Menziesa, lub algorytm CASH (color, architecture, symmetry, homogeneity). W przypadku wątpliwości w ocenie wideodermatoskopowej lekarz wykonuje biopsję zmiany do oceny histopatologicznej. Nie ma praktyki "profilaktycznego" usuwania zmian. Usunięcie ma charakter chirurgiczny i może odbyć się w warunkach gabinetu lekarskiego w znieczuleniu miejscowym, nasiękowym. Wycięcie powinno mieć charakter całkowity, ponieważ ułatwia to prawidłową ocenę zmiany. Margines zdrowej skóry powinien wynosić 1–2 mm i sięgać powierzchni tkanki tłuszczowej podskórnej, rzadko wycięcie sięga głębokości powięzi. Badanie histopatologiczne obejmuje ocenę makroskopową i mikroskopową. W ocenie makroskopowej uwzględnia się: A. Wielkość wyciętego fragmentu skóry ze zmianą (3 wymiary) B. Wielkość zmiany (2 wymiary) C. Zabarwienie (jednolite, niejednolite) D. Brzeg zmiany (regularny, nieregularny) E. Guzek (obecny, nieobecny) F. Margines (boczny, w głębi) Ocena mikroskopowa uwzględnia: 1. Cechy oceniane obowiązkowo: a. grubość nacieku według Breslowa w mm mierzona od warstwy ziarnistej naskórka lub dna owrzodzenia do najgłębiej naciekających melanocytów, b. obecność lub brak owrzodzenia, c. liczba figur podziału na 1 mm2 (liczba mitoz), d. obecność regresji, e. obecność lub brak inwazji naczyń chłonnych i krwionośnych, f. obecność lub brak mikroskopowych ognisk satelitarnych, g. margines obwodowy. 2. Cechy oceniane warunkowo: a. fazy wzrostu b. głębokość naciekania według Clarka (poziomy I, II, III, IV) c. podtyp histologiczny [czerniak szerzący się powierzchownie (superficial spreading melanoma – SSM), czerniak powstający w plamie soczewicowatej lub plamie starczej Hutchinsona zwany czerniakiem lentiginalnym (lentigo maligna melanoma – LMM), czerniak guzkowy (nodular melanoma – NM), czerniak odsiebnych części kończyn – podpaznokciowy (acral lentiginous melanoma – ALM), inne typy np. desmoplastyczny] d. typ komórki (np. wrzecionowata, mała, pleomorficzna) e. obecność i nasilenie nacieku limfocytarnego f. obecność lub brak naciekania pni nerwowych. W przebiegu diagnostyki należy wziąć pod uwagę również inne badania: podstawowe badania krwi (morfologia, próby wątrobowe, aktywność dehydrogenazy mleczanowej – LDH), zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej (w projekcji tylno-przedniej i bocznej) oraz ocenę ultrasonograficzną jamy brzusznej i ewentualnie regionalnych węzłów chłonnych. U dzieci z wykrytym czerniakiem dodatkowo wykonuje się klasyczną (CT) i osiową (CAT) tomografię komputerową oraz pozytronową tomografię emisyjną (PET). W przebiegu diagnostyki dziecka z rozpoznanym czerniakiem stosuje się metody odnoszące się również do dorosłych pacjentów w tym biopsje węzła chłonnego wartowniczego. Jest to niezbędna, minimalnie inwazyjna metoda oceny obecności mikroprzerzutów w węzłach chłonnych. Badanie jest standardem w przypadkach rozpoznania czerniaka u dzieci. Biopsja węzła wartowniczego jest wykonywana z wykorzystaniem limfoscyntygrafii przedoperacyjnej oraz śródoperacyjnej limfoscyntygrafii z wybarwieniem po biopsji wycinającej czerniaka. Biopsja węzła wartowniczego u chorych z rozpoznanym czerniakiem pozwala określić ryzyko rozsiewu nowotworu, pomaga we właściwym określeniu stopnia zaawansowania choroby, zapewnia kontrolę regionalną i umożliwia kwalifikację chorych do badań klinicznych. W przypadku, gdy w biopsji są widoczne komórki nowotworowe, należy wykonać limfadenektomię całkowitą, gdyż obecność nowotworu w pozostałych węzłach chłonnych określa się na około 20–30 proc. Czerniaki dziecięce rzadko wykazują cechy znacznego zaawansowania ze względu na wczesne wykrycie. Jeśli jednak dochodzi do sytuacji przeoczenia zmiany, np. u nastolatka na skórze owłosionej głowy, określa się czynniki rokownicze. Najważniejszymi są grubość nacieku według skali Breslowa oraz obecność ogniska owrzodzenia w obrębie czerniaka. W tym przypadku powyższe cechy są oceniane jako czynnik rokowniczy w czerniakach ograniczonych do skóry, bez przerzutów. Kolejnym czynnikiem rokowniczym jest obecność przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych, w tym w węźle wartowniczym. Dłuższy czas przeżycia jest obserwowany w przypadku mikroprzerzutów wykrytych w niepowiększonych węzłach chłonnych podczas rutynowego badania w porównaniu z przerzutami wykrytymi w węzłach chłonnych powiększonych, wyczuwalnych w badaniu klinicznym. Znaczenie rokownicze ma również w przypadku przerzutów naciekanie torebki węzła chłonnego przez komórki nowotworowe. Jeśli dochodzi do wykrycia przerzutów w odległych narządach, to znaczenie ma odległość przerzutów (im dalszy od ogniska pierwotnego tym rokowanie jest gorsze) oraz aktywność dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Na podstawie analizy wieloczynnikowej zrewidowano opracowaną wcześniej klasyfikację oceny zaawansowania czerniaka – TNM. Klasyfikacja TNM opiera się na następujących parametrach: T – grubość nacieku i obecność owrzodzenia N – liczba węzłów chłonnych z mikro- lub makroprzerzutami M – umiejscowienie przerzutów odległych z uwzględnieniem poziomu LDH w surowicy krwi Leczeniem z wyboru jest obecnie biopsja wycinająca podejrzanego ogniska. Jeśli histopatologicznie zostanie stwierdzony czerniak, to należy wykonać kolejny zabieg doszczętnego wycięcia zmiany z marginesami zdrowej tkanki. Obecnie odchodzi się od marginesu ≥ 3 cm. Wycięcie doszczętne blizny po biopsji wycinającej obejmuje margines: czerniak in situ – margines 5 mm, czerniak o grubości ≤ 2 mm – margines 1 cm, czerniak o nacieku > 2 mm – margines 2 cm. Usunięcie doszczętne czerniaka o nacieku ≤ 2 mm należy usunąć skórę bez powięzi powierzchownej, natomiast z naciekiem grubszym wycięcie powinno obejmować również powięź. Wyjątek stanowi skóra twarzy, gdzie nie ma powięzi i jednocześnie margines boczny cięcie może być mniejszy niż zalecany powyżej. W przypadku leczenia chirurgicznego u dzieci należy wykonać limfadenektomię terapeutyczną według wskazań: – w spływie pachowym wszystkie węzły chłonne, – w spływie pachwinowym węzły chłonne okolicy pachwinowo-udowej poniżej więzadła pachwinowego oraz powięzie mięśni uda; węzły chłonne biodrowe wzdłuż naczyń biodrowych; węzły chłonne dołu zasłonowego, – w spływie szyjnym usuwa się struktury szyi zawierające węzły chłonne powierzchowne oraz głębokie w jednym bloku, – w niektórych przypadkach zachodzi konieczność usunięcia węzłów chłonnych dołu podkolanowego i łokciowego. W każdym przypadku nawet najbardziej radykalnej resekcji istnieje ryzyko wznowy w ognisku pierwotnym lub wystąpienia satelitozy oraz przerzutów odległych drogą naczyń limfatycznych. W przypadku wznowy miejscowej metodą z wyboru jest wycięcie radykalne z marginesem zdrowej skóry sięgającym 1–2 cm wraz z powięzią. W leczeniu uzupełniającym wykonuje się radioterapię, chemioterapię oraz immunoterapię. Interferon α-2b w wysokich dawkach jest stosowany w leczeniu czerniaków w stopniu zaawansowania IIB-III, a interferon α-2b w niskich dawkach w leczeniu chorych w II stopniu zaawansowani. Stosowanie interferonu α-2b w leczeniu czerniaka przełożyło się na poprawę przeżycia 5-letniego o 3–5 proc. Interleukina – 2 oraz szczepionki i leki cytotoksyczne nie mają znaczenia w leczeniu uzupełniającym po resekcji chirurgicznej. W indywidualnych przypadkach po leczeniu chirurgicznym czerniaków możliwe jest zastosowanie uzupełniającej radioterapii. Leczenie obejmuje hipofrakcjonowanie po 3-8 Gy/frakcję lub frakcjonowanie konwencjonalne w zależności od lokalizacji. Wskazaniem do uzupełniającej radioterapii po wycięciu guza pierwotnego to: – czerniak desmoplastyczny wycięty z wąskimi marginesami, – dodatnie marginesy chirurgiczne (zwłaszcza po wycięciu wznowy miejscowej), – obecność ognisk satelitarnych, – nasilony neurotropizm, lokalizacja w regionie głowy i szyi, – stan po wycięciu wznowy miejscowej. Po limfadenektomii z powodu przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych wskazaniami do uzupełniającej radioterapii są: – naciek pozatorebkowy węzła, – zajęcie ≥4 węzłów chłonnych (stopień IIIC), – średnica przerzutu > 3 cm, – przerzuty w węzłach chłonnych szyi – nawrót po resekcji. Chemioterapia jest stosowana w leczeniu czerniaka u dzieci jako uzupełnienie leczenia chirurgicznego. Niska odpowiedź na tę metodę leczenia (15–20 proc.) sprawia, że stosuję się ją jako leczenie paliatywne. Do wskazań do chemioterapii należą: – nieoperacyjne zmiany w obrębie skóry lub powierzchownych węzłów chłonnych o ograniczonej wielkości guza, – pojedyncze, rozsiane zmiany w płucach, – przewidywany korzystny wpływ na jakość życia chorego. Schematy leczenia czerniaka u dzieci: POC – prokarbazyna, winkrystyna, lomustyna DD – dakarbazyna, doksorubicyna BOLD – bleomycyna, winkrystyna, lomustyna, dakarbazyna BELD – bleomycyna, windezyna, lomustyna, dakarbazyna Obecnie nie ma wytycznych dotyczących prowadzenia obserwacji po leczeniu czerniaka skóry u dzieci. Ze względu na możliwość wznowy nawet po okresie 10 lat obserwację prowadzi się tak długo i często, jak wynika to z pierwotnego stopnia zaawansowania choroby. Postępowanie rutynowe obejmuje: – badania kontrolne co 3–4 miesiące przez pierwsze 2 lata po leczeniu, – co 6 miesięcy przez kolejne 3 lata po leczeniu. Badania kliniczne uzupełnia się o konwencjonalne RTG klatki piersiowej, badanie USG jamy brzusznej oraz badanie LDH. CT oraz MRI wykonywane są w przypadku podejrzenia nawrotu w związku z obserwacją objawów klinicznych. Okresowe badania dermatoskopowe powinny odbywać się co 3 miesiące i obejmować dokładną ocenę całej skóry ze względu na możliwość rozwoju drugiego niezależnego ogniska czerniaka lub innego nowotworu. Autor: lek. med. Bartosz Pawlikowski, dermatolog, pediatra, Klinika Medevac w Łodzi, Konsultant ds. dermatologii w ICZMP w Łodzi. Masz pytania do autora artykułu? Napisz do niego na Dermatolog dziecięcy radzi/

czerniak u dzieci forum